Wspomnienie (1775-1854)
Ks. Franciszek Xawery Rutkowski – założyciel Bractwa Świętego Krzyża w Biezdrowie
Urodził się 26 listopada 1775 r. w miejscowości Kamionna pod Międzychodem w rodzinie szlachetnego Wojciecha, pochodzącego z województwa sandomierskiego i Jadwigi z Wąchalskich (w dawnych czasach słowem szlachetny – łać. nobilis nazywano szlachtę, najczęściej uboższych szlachciców, właścicieli części wsi lub dzierżawców).
Przyszły proboszcz biezdrowski miał czterech braci i siostrę. Po ukończeniu gimnazjum w Poznaniu wstąpił do tamtejszego klasztoru bernardynów. Jednakże po odbytym nowicjacie i dalszych naukach kamera poznańska (organ administracji pruskiej) nie pozwoliła mu złożyć profesji zakonnej. W 1800 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu. Święcenia kapłańskie przyjął 5 czerwca 1803 r. w Ciążeniu z rąk bpa Ignacego Raczyńskiego.
W latach 1803–1805 był wikariuszem w Modrzu, a następnie proboszczem w Ceradzu Kościelnym. W 1826 r. powierzono mu parafię pw. Świętego Krzyża i św. Mikołaja Biskupa w Biezdrowie. 15 czerwca 1853 r., krótko po rocznicy złotego jubileuszu kapłaństwa, zrezygnował z probostwa z powodu sędziwego wieku. Po 19 czerwca przeniósł się do pobliskich Wronek, gdzie zmarł rok później 6 czerwca 1854 r. Pochowany został 9 czerwca w podziemiach fary wronieckiej. Dla jego upamiętnienia we wnętrzu kościoła wystawiono pomnik z białego marmuru. Był on osadzony na ścianie wschodniej nawy bocznej, pomiędzy ołtarzem św. Anny, a wejściem do kruchty, skąd sto lat później w 1956 r. przeniesiony został na obecne miejsce w kruchcie. Napis na nagrobku głosi:
B. W. M. / Tu w kościele spoczywa ciało/ ś. p. / X. FRAN. XAWE./ RUTKOWSKIEGO. / b. Ple. w Cyradzu / i Biezdrowie, Emeryta. / uro. 1775 / r. z Woj. Rutkowskiego pocho. / z Woje. Sandomierskiego / i Jad. z Wąchalskich. / Po uczy. pobo. zapi. na sieroty, / głuchoniemych. / Pomoc Nau. w Poznaniu, szpitale, / kościoły i t.d., zasnął w Bogu, / d. 6 Czerwca 1854 r. / Prosi dla duszy o modlitwę !
Napis, niezgodny ze współczesną normą tworzenia skrótów, zawiera najważniejsze dane z biografii ks. Rutkowskiego włącznie z zapisami testamentowymi. W swoim testamencie z 20 maja 1854 r. uczynił liczne zapisy na cele dobroczynne: na głuchoniemych w Poznaniu 200 talarów; do pomocy naukowej 200 tal.; na sieroty przebywające w klasztorze po filipinach 100 tal.; po 80 tal. do szpitali w Biezdrowie, Ceradzu Kościelnym i Kamionnie. Pozostawił także dwa legaty mszalne: do kościoła w Biezdrowie 200 tal. na odprawienie 10 mszy rocznie za swą duszę i wymienienie po nauce lub kazaniu oraz do kościoła w Ceradzu Kościelnym 200 tal. na odprawienie 11 mszy rocznie i wymienienie.
Ksiądz Rutkowski podczas swej pracy duszpasterskiej w kościele biezdrowskim, z dawna słynącym w okolicy z cudownego krucyfiksu, rozwijał kult Chrystusa Ukrzyżowanego. W tym celu w 1832 r. założył ze swymi parafianami Bractwo Świętego Krzyża. W 1839 r. papież Grzegorz XVI nadał temuż bractwu odpusty, a dwa lata później w 1841 r. abp Marcin Dunin zatwierdził bractwo i jego statut. Zrzeszenie to istniało do wybuchu drugiej wojny światowej. Zostało reaktywowane w 2004 r.
Piotr Pojasek. Nowa Wieś, 2008 r.
Źródła: Elenchus 1807–1854; AAP: OA III 43 (personalia), KA 3622, OAX 523, Księga zgonów par. Wronki 1839–1866; AP–Biezdrowo: nr 13 (Legaty mszalne); AP–Wronki: Księga protokołów Rady Parafialnej w Wronkach 1945–1970 (Protokół 36 z posiedzenia Rady Parafialnej w dniu 15 stycznia 1956 r.: „Z okazji przywiezienia płyty – firma W. Pawłowicz rozbierze nagrobek [ks. Rutkowskiego] z nawy św. Anna i wmuruje go w kruchcie – koszt około 200, – zł.” ); przenosiny pomnika – relacja ustna Wojciecha Piechoty z Wronek; Teki Dworzaczka, poszukiwany klucz: Rutkowski, Biezdrowo.
Dodatek – odpis z Gazety Wielkiego Xięstwa Poznańskiego, nr 212, z dnia 11 września 1833, s. 1152 (pisownia oryginalna):
„ WEZWANIE.
1) Bartłomiej Rutkowski, miał być podobno w insurekcyi za Kościuszki i do tego czasu nie można mieć o nim dokładnej wiadomości.
2) Tomasz Rutkowski, Kapitan w pułku 12. X. Warszawskiego. Od cofania się Francuzów w roku 1812. nie masz żadnej o nim wiadomości.
3) Wincenty Rutkowski, zostający w powstaniu polskim w roku 1830. i odtąd nie masz o nim wiadomości.
4) Salomea z Rutkowskich, zamężna Dobrzańska, od lat kilkunastu niewiadoma z pobytu i życia.
Wzywam publicznie, aby powyższe osoby lub ich prawni sukcesorowie, zgłosili się do niżej podpisanego na piśmie z dokładną legitymacyą, i o swym pobycie donieśli najdalej do Ś. Jana w r. 1834., inaczej zostaną uważani za nieżyjących. Adres ma być do Biezdrowa przez Poznań, Szamotuły, pod Wronkami.
Biezdrowo, dnia 10. Września 1833.
X. Rutkowski,
Proboszcz Biezdrowski.
Poniżej na zdjęciach: pomnik nagrobny ks. Franciszka Xawerego Rutkowskiego w kruchcie kościoła farnego we Wronkach, stan z 2008 r. (fot. Piotr Nowak), tenże sam pomnik w nawie bocznej fary wronieckiej, stan przed 1956 r. (własność Piotr Nowak).
Kopiowanie, modyfikowanie, publikacja oraz dystrybucja całości lub części artykułu bez uprzedniej zgody właściciela – są zabronione.
