Rys historyczny dawnej stacji poczty konnej we Wronkach
Pierwsza wiadomość o poczcie we Wronkach pochodzi z 1841 roku. Od 1846 roku była tutaj już poczta konna, której działalność należy łączyć z budynkiem na rogu ul. Ogrodowej (pierwotnie tzw. Wioska, później także ul. Jadwigi, obecnie zaś Kościuszki) i ul. Obrzyckiej (dziś Mickiewicza). Do zadań ówczesnych stacji pocztowych zwanych „poczthalteriami” należał przewóz ludzi oraz przesyłanie korespondencji i paczek.
Z drugiej połowy XIX wieku pochodzi jednowersowa piosenka, jaka była śpiewana przez wronieckie dzieci na widok wjeżdżającego do miasta dyliżansu pocztowego: „Pocztorynek jedzie, dwie panienki wiezie i Żyda tyż i Żyda tyż i Żyda tyż (itd.).
Prawdopodobnie stacja przy ul. Ogrodowej działała do 1898 roku, kiedy powstał gmach urzędu pocztowego „Kaiserliches Postamt” na rogu ul. Poznańskiej i dzisiejszej ul. Dr. Ignacego Zimniaka. Ten ostatni budynek spłonął 1 września 1939 roku od wybuchu granatu, który miał zniszczyć znajdujące się w nim łącznice telefoniczne.
Przez jakiś czas pomieszczenia po stacji poczty konnej miały być wykorzystywane przez szkołę elementarną katolicką, mieszczącą się po drugiej stronie ul. Obrzyckiej. Na początku XX wieku właścicielem budynku został bogaty kupiec żydowski o nazwisku Koen (Cohn?), który prowadził w nim skup starej odzieży, szmat i papieru.
W 1924 roku obiekt został zakupiony przez Towarzystwo Akcyjne „Walma” w Poznaniu. Nowy właściciel po przeprowadzeniu remontów otworzył tutaj zakład produkujący wyroby z rafii. W 1927 roku w następstwie kłopotów finansowych „Walmy”, zarządzono przymusowy przetarg wronieckiej filii, do której według opisu z następnego roku należał dom mieszkalny z boczną przybudówką, podwórzem i osobnym ustępem oraz dwa warsztaty, z których jeden został urządzony w budynku byłej stacji. Wiadomo, że grunt wraz z budynkami zamierzał przejąć wroniecki magistrat w celu rozbudowy remizy strażackiej.
Ostatecznie w 1933 roku posiadłość nabył Antoni Michalak, który z kolei zajmował się skupem i segregacją surowców wtórnych takich jak: złom, makulatura, odzież, szmaty, skóry, buty i kości zwierzęce. W czasie okupacji hitlerowskiej jego firma działała pod niemieckim nadzorem. A w 1950 roku władze komunistyczne zamknęły przedsiębiorstwo handlowe Michalaka, który od tego czasu prowadził gospodarstwo rolne oraz transport konny. Kolejną właścicielką była córka Michalaka – Wanda Ławida, a po niej całość odziedziczył Bartłomiej Powalisz. Ten ostatni w 2001 roku sprzedał nieruchomość Zbigniewowi Grzylowi. Obecnie w dawnym budynku stacji mieszczą się pomieszczenia magazynowe oraz prowadzona jest działalność usługowa.
Z planu Wronek z 1822 roku wynika, że zabudowa posesji przy dzisiejszej ul. Kościuszki 26 była jedną z nielicznych, które przetrwały dwa wielkie pożary miasta w sierpniu i październiku 1822 roku. W tym czasie grunt ze stojącymi na nim dwoma budynkami znajdował się w posiadaniu farbiarza Bollfrassa.
Jak już wcześniej wspomniano omawiany budynek prawdopodobnie od samego początku pełnił funkcję stacji poczty konnej. Jego budowa musiałaby zatem przypadać na połowę XIX wieku. W całym obiekcie na szczególną uwagę zasługuje dekoracyjnie opracowana fasada zachodnia wymurowana z cegły.
Poza tym na elewacji północno-zachodniego naroża uwagę zwracają dwie stare metalowe tabliczki – wodociągowa i geodezyjna. Na tabliczce orientacyjnej dla sieci wodociągowej znajdują się następujące oznaczenia: „→ S 2.40 / 5.80”. Z kolei na przedwojennym reperze geodezyjnej osnowy wysokościowej widnieje mało czytelny wizerunek orła w koronie (wg wzoru z lat 1919–1927) oraz napis: „ZNAK–WYSOKOŚCI P N”.
Z całą pewnością charakterystyczna bryła dawnej stacji poczty konnej wzbogaca krajobraz miasta. Ze względu na wyjątkowe walory historyczne i architektoniczne budynek ten kwalifikuje się do wpisu do rejestru zabytków.
Piotr Pojasek. Wronki, wrzesień 2020 r.
PS.
Dużo różnych ilustracji dotyczących konnej poczty znajduje się na niemieckojęzycznej stronie Berufe dieser Welt (w zakładce Der Postkutscher) pod tym linkiem https://berufe-dieser-welt.de/postkutscher/
Opracowano na podstawie:
1. Archiwum Państwowe w Poznaniu (APP), Akta Miasta Wronki, sygn. 426: Rozbudowa i wyposażenie remizy strażackiej 1927–1928.
2. Archiwum Parafii św. Katarzyny we Wronkach (APWr), sygn. 313/7: Acta tyczące się budowy i reparacyi budynków proboszczowskich w Wronkach [1823–1860].
3. Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego pw. bł. Jana Dunsa Szkota Zakonu Braci Mniejszych Prowincji Św. Franciszka z Asyżu we Wronkach (BWSDWr), sygn. C00484: Album ze zdjęciami (klasztor we Wronkach).
4. Muzeum Ziemi Wronieckiej we Wronkach (MZW), Plan miasta Wronki z 1822 r.
5. Urząd Miasta i Gminy Wronki, Karta Gminnej Ewidencji Zabytków, nr 63/1414 i 64/1414.
6. Czesław Grot, Wronki. Z dziejów miasta. Od czasów najdawniejszych do 1945 roku, Wronki 1987, s. 59, 69 i 115.
7. Żydzi we Wronkach i Wartosławiu: historia, dziedzictwo i pamięć, „Zeszyty Muzeum Ziemi Wronieckiej” 2018, nr 1.
8. Wiesław Michalak, Walma, „Wronieckie Sprawy” 2003, nr 38.
9. (am), Stare i nowe, „Wronieckie Sprawy” 2000, nr 42.
Kopiowanie, modyfikowanie, publikacja oraz dystrybucja całości lub części artykułu bez uprzedniej zgody właściciela – są zabronione.
