Józef Badyna (1874–1963).
Powstaniec wielkopolski we Wronkach
Józef Badyna urodził się 14 marca 1874r. w Młynach k. Strzelna w rodzinie gospodarza Łukasza i Joanny z Mączyńskich. Przez 3 lata uczył się zawodu krawieckiego w zakładzie M. Semraua, po czym 15 listopada 1891 r. w Trzemesznie zdał egzamin czeladniczy. W styczniu i lutym 1895 r. odbył kurs z zakresu nowoczesnej odzieży męskiej w Akademii Mody w Lipsku. Z kolei 6 stycznia 1898 r. także w Trzemesznie złożył egzamin mistrzowski.
Ożenił się w kwietniu 1898 r. w Szamotułach ze Stanisławą ze Skrzypczyńskich, z którą miał czworo dzieci: Władysławę (1899), Tadeusza (1900), Mieczysława (1908 lub 1909) i Hieronima (1913). W tym czasie zapewne mieszkał już we Wronkach przy ulicy Klasztornej 1.
7 czerwca 1900 r. wstąpił do Ochotniczej Straży Pożarnej we Wronkach. Przez kolejne dziesięciolecia pracował w straży pełniąc od 1921 r. obowiązki naczelnika, a od 1945 r. prezesa. Po I i II wojnie światowej organizował w mieście polską straż pożarną. W 1932 r. z okazji 75-lecia OSP we Wronkach został honorowym naczelnikiem jednostki. Poza tym w 1930 r. wchodził w skład Komisji Rewizyjnej Związku Straży Pożarnych Województwa Poznańskiego. Był stawiany za wzór ofiarnego i bezinteresownego społecznika strażaka.
Od co najmniej 1900 r. należał do Towarzystwa Przemysłowego (od 1927 pod nazwą Przemysłowo-Rzemieślniczego) we Wronkach. Wiadomo, że w lutym 1910 r. został wybrany powtórnie jego sekretarzem, zaś w styczniu 1914 r. był skarbnikiem, a od czerwca tego samego roku prezesem. Tę ostatnią funkcję pełnił przez następne kadencje aż do 1939 r. za wyjątkiem lat 1928–1930. W lipcu 1936 r. z okazji 50-lecia istnienia towarzystwa otrzymał tytuł honorowego członka.
W 1907 r. został członkiem powstałego wówczas Wronieckiego Klubu Cyklistów. Należał także do Bractwa Strzeleckiego (później Kurkowego Bractwa Strzeleckiego) we Wronkach. W 1932 r. był zwycięzcą w strzelaniu o tytuł Króla Zielonoświątkowego, jednakże jego nazwisko nie figuruje na łańcuchu królewskim.
Od listopada 1918 r. do sierpnia 1919 r. należał do oddziału zbrojnego „Sokoła” we Wronkach, a po jego przeformowaniu do Straży do Ludowej. Brał czynny udział m.in. w rozbrajaniu taboru artylerii niemieckiej, który zatrzymał się we Wronkach w drodze z Poznania w kierunku Niemiec. W 1937 r. jego czynny udział w powstaniu wielkopolskim poświadczył pisemnie Walenty Błażejewski, były dowódca oddziału powstańczego i Straży Ludowej we Wronkach.
W 1927 r. Zarząd Izby Rzemieślniczej w Poznaniu wybrał go na zastępcę ławnika mistrza komisji egzaminacyjnej dla czeladników zawodu krawieckiego. A w 1929 r. został wybrany rewizorem kasy w zarządzie Towarzystwa Powstańców i Wojaków we Wronkach. Z kolei w wyborach samorządowych w 1933 r. wszedł w skład Powiatowego Komitetu Wyborczego Narodowego Bloku Gospodarczego. Był także członkiem wronieckiej Placówki Obozu Wielkiej Polski. Oprócz tego zapewne należał do Towarzystwa Śpiewu „Lutnia” we Wronkach.
W czasie okupacji hitlerowskiej został wysiedlony z Wronek i przewieziony do obozu przejściowego w Konstantynowie k. Łodzi, gdzie zmarła jego żona. Stamtąd po 5 sierpnia 1941 r. został przetransportowany do Jędrzejowa Kieleckiego, w którym mieszkał przy ul. Kościelnej. W 1942 r. zakupił maszynę do szycia za pieniądze pożyczone od znajomych przesiedleńców z Wronek i pożyczce w Zarządzie Sekcji Kredytu Bezprocentowego R. G. O. Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Jędrzejowie.
Na początku 1945 r powrócił z wygnania do Wronek. Od 1 lipca 1946 r. był członkiem nieczynnym Chóru Kościelnego im. św. Cecylii we Wronkach. W kwietniu 1947 r. złożył kwestionariusz dla kandydatów do Związku Powstańców Wielkopolskich z 1918–1919 r., w którym podał, że posiadał stopień wojskowy szeregowca. Przez ponad 50 lat był krawcem, w tym czasie piastował godność cechmistrza Cechu Krawców, później członka jego zarządu, poza tym był współzałożycielem Cechu Krawców w Szamotułach. Wyuczył zawodu przeszło 20 uczniów, oprócz tego przez szereg lat zasiadał w komisji egzaminacyjnej. W 1958 r. był zmuszony prosić Izbę Rzemieślniczą w Poznaniu o przyznanie „skromnej, ale pewnej renty”, ponieważ w tym czasie pozostawał bez środków do życia.
Zmarł 8 lutego 1963 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym we Wronkach (sektor H, rząd 10, grób 4). Wśród odznaczeń państwowych, kombatanckich i strażackich otrzymał m.in. Złot Krzyż Zasługi (1957), Odznakę „powstańca zasługi” Generalnego Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków ZZ RP (identyfikacja na podst. zdjęcia sprzed 1939), Wielkopolski Krzyż Powstańczy (1958) oraz Brązowy (1932), Srebrny i Złoty (1960) Medal za Zasługi dla Pożarnictwa, ponadto posiadał organizacyjną odznakę Wronieckiego Klubu Cyklistów (1907) i odznaki tego klubu za I (1910) i III (1911) nagrodę oraz odznakę Młodych Przemysłowców we Wronkach i odznakę za 25 lat członkostwa wręczoną z okazji 40-lecia Towarzystwa Przemysłowo-Rzemieślniczego we Wronkach (1927).
Piotr Pojasek. Wronki, 2018/2019 rok
Dziękuję dr. hab. Olafowi Bergmannowi z Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości i Jarosławowi Łuczakowi, kierownikowi Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego za konsultację dotyczącą identyfikacji Odznaki „powstańca zasługi” Generalnego Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków ZZ RP.
Opracowano na podstawie:
1. Dokumenty po Józefie Badynie i OSP Wronki, zbiory MZW.
2. Dokumentacja Towarzystwa Przemysłowo-Rzemieślniczego we Wronkach, zbiory MZW.
3. Fotografia grupowa członków Towarzystwa Przemysłowego we Wronkach z 1900 r., zbiory MZW
4. „Gazeta Szamotulska”, 1927, nr 64 i 77; 1929, nr 31; 1930, nr 49; 1932, nr 65; 1933, nr 126.
5. Kalendarium straży pożarnych MiG Wronki, pod red. S. Kaszkowiaka, Wronki 2007.
6. Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, oprac. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”, całość dostępna na stronie internetowej http://powstancy-wielkopolscy.pl/ – poszukiwane hasło: Badyna Józef.
7. Pamiętnik Jubileuszowy Związku Straży Pożarnych powiatu szamotulskiego z okazji 75-lecia istnienia Wronieckiej Ochotniczej Straży Pożarnej i święta strażackiego we Wronkach w dniach 4 i 5 czerwca 1932 r., Szamotuły 1932.
8. „Postęp” 1904, nr 100 i 103; 1905, nr 215 i 217; 1908, nr 226.
9. Projekt BaSIA – Baza Systemu Indeksacji Archiwalnej, http://www.basia.famula.pl/
10. Relacja Ewy Dojas z d. Meisnerowskiej i Przemysława Badyny z 2018 r.
Informacje o niemieckim obozie przesiedleńczym w Konstantynowie Łódzkim (Lager in Konstantinow) można znaleźć m.in. na stronach pod tymi linkami:
Kopiowanie, modyfikowanie, publikacja oraz dystrybucja całości lub części artykułu bez uprzedniej zgody właściciela – są zabronione.
