Genealogia Powstańców Wielkopolskich
Bracia Krzyżankiewicz ‒ Włodzimierz, Stanisław i Mieczysław
Bracia Krzyżankiewicz ‒ Włodzimierz, Stanisław i Mieczysław wpisali się na trwałe w historię Wronek i Poznania i o ile Włodzimierz i Stanisław występują w źródłach dotyczących Powstania Wielkopolskiego we Wronkach, o tyle Mieczysław jest „przypisany” historii Poznania a zwłaszcza targom… i zdaje się, że jego rola w Powstaniu została dopisana ze względu na udział braci w Radach Ludowych.
„Bardzo ciekawym sposobem zmajoryzowali wronieccy Polacy tamtejszych Niemców. Obywatele wronieccy nie mieli łatwego zadania, bowiem we Wronkach zamieszkiwała największa liczba urzędników Niemców, więzienie miało wyłącznie załogę niemiecką, ponadto we Wronkach rozkwaterował się w drodze powrotnej z frontu wschodniego jeden dywizjon artylerii. Mimo wszystko organizatorom wieców żołnierskich i obywatelskich udało się stworzyć oddzielnie Radę Żołnierzy dla Niemców i Polaków. To samo miało miejsce w radzie Robotników. Obie Rady polskie obradowały pod przewodnictwem Fr. Sokołowskiego, a sekretarzował p. Stryczyński, Radom niemieckim przewodniczył Dr. Fryderici, a sekretarzował p. Krüger. Obie grupy schodziły się celem ujednolicenia swych uchwał. To wspólne zebranie kończyło się zazwyczaj okrzykiem na cześć zgody polsko-niemieckiej. Ten dobry dla Polaków układ zawdzięczali obywatele wronieccy tajnej organizacji, która już przed 11 listopada [1918 roku ‒ przyp. red] na terenie Wronek istniała i w skład któreś wchodzili pp. Krzyżankiewicz, Dr. Klimkiewicz, Sokołowski i Błażejewski. Tajny komitet widząc znaczną przewagę żywiołów niemieckich, poszedł na kompromis, dzieląc między siebie funkcje, Dyr. Sokołowski działał na terenie Rady Robotniczej, p. Błażejewski na terenie Rady Żołnierzy, a Dr Klimkiewicz w mieście wśród obywateli. Dzięki agitacji Dr Klimkiewicza ścięto słynną „Freiheitslinde” [z niem. Lipę Wolności, albo znaną też jako „Kaiserlinde” – Cesarską Lipę ‒przyp. red.], no i obalono pomnik Wilhelma, przez co Niemców nieco zastraszono. Równocześnie agitowano wśród żołnierzy w tym duchu, aby opuszczali oddział i wracali do domu”. Fragment ze stron 37‒38 z książki „Ziemia szamotulska w walce o wolność 1793‒1919” z 1939 roku.
Krzyżankiewicz z Wronek czy z Poznania? Odpowiedz wcale nie wydaje się taka prosta, bo według dostępnych źródeł bracia urodzili się we Wronkach, ale całe swoje dorosłe życie spędzili i związali z Poznaniem, dokąd przeprowadzili się ich rodzice. Jednakże widać patriotyzm gniazda rodzinnego był dość mocny wśród braci, bo oprócz w/w cytatu Stanisław i Włodzimierz na kartach historii Wronek zapisali się jeszcze kilkakrotnie i zawsze w związku z Powstaniem Wielkopolskim.
I tak: „W dniu 12 listopada 1918 roku został nadany z Wronek do Poznania telegram z wiadomością: «o godz. 11.00 publiczność zamierza szturmem wziąć więzienie centralne»”. ‒ nie podano, kto nadał telegram z Wronek, ale był nim prawdopodobnie Krzyżankiewicz (zapewne Włodzimierz) bo „Wydział wykonawczy Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Poznaniu wysłał do Wronek czterdziestoosobową grupę, żołnierzy którzy pod dowództwem dr Stanisława Krzyżankiewicza (brata Włodzimierza) dojechali do miasta automobilem”. ‒ niestety nie wiemy kiedy, natomiast pewne jest, że „Dźwiękami syren fabrycznych zwołano ludność na Plac Wolności, na wiec, który rozpoczął się o zaplanowanej godzinie 12.00 [12.11.1918 ‒ przyp. red.]. Włodzimierz Krzyżankiewicz wygłosił przemówienie, w którym oświadczył, że we Wronkach przejęła władzę Rada Robotniczo-Żołnierska i «wezwał obecnych do likwidowania w mieście pozostałości władzy cesarskiej»”. Fragment ze stron 24‒25 z książki „Czas pamięci” z 2008 roku.
Wróćmy jednak do początku ‒ bracia Krzyżankiewicz ‒ Włodzimierz, Stanisław i Mieczysław urodzili się w rodzinie Józefa (11.08.1848 Pleszew ‒ 07.12.1922 Poznań) i Magdaleny z domu Szczygłowska (01.05.1848 Pleszew ‒ 16.12.1911 Poznań).
Włodzimierz Krzyżankiewicz urodził się 23 stycznia 1878 roku we Wronkach. W 1896 roku ukończył gimnazjum im. św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Od 1897 roku studiował prawo na uniwersytecie w Berlinie, Monachium i Wrocławiu, gdzie w 1901 roku zdał egzamin referendarski. Aplikował w Naumburgu, Halle, Stendal, Frankfurcie nad Menem i Höchst. W 1903 roku otrzymał tytuł doktora obojga praw, a w 1906 roku zdał egzamin sędziowski w Berlinie i został mianowany asesorem. Następnie do 1913 roku praktykował u adwokatów w Grodzisku, Stargardzie, Królewskiej Hucie (Chorzowie) i Toruniu. W czasie I wojny światowej był powołany do armii niemieckiej. Podczas Powstania Wielkopolskiego komisariat Naczelnej Rady Ludowej mianował Krzyżankiewicza kontrolerem w Prezydium Policji w Poznaniu. Od 1919 do 1939 roku prowadził w Poznaniu własną kancelarię adwokacką i biuro notarialne. Miał duże zasługi dla rozwoju adwokatury polskiej. W 1920 roku został sekretarzem Wydziału Izby Adwokackiej w Poznaniu, a w 1924–1927 wchodził w skład Senatu Dyscyplinarnego dla Adwokatów przy Sądzie Najwyższym. Był też członkiem Rady Adwokackiej Sądu Dyscyplinarnego (1921–1931). W latach 1925–1933 zasiadał z ramienia endecji w radzie miejskiej Poznania, gdzie działał w deputacji teatralnej, komisji prawnej i wyborczej. Podczas okupacji pracował w biurze niemieckiego adwokata Mühringa. Należał do organizatorów konspiracyjnego Zarządu Okręgowego Stronnictwa Narodowego w Poznaniu. Po aresztowaniu działaczy SN mianowano go w sierpniu 1941 roku przedstawicielem SN przy Delegaturze Rządu na Ziemie Zachodnie. Aresztowany przez Gestapo 12 grudnia 1941 roku. Był więziony w Domu Żołnierza i w Forcie VII, gdzie 8 lutego 1942 roku zmarł na zapalenie płuc po tzw. „kąpieli higienicznej”. Włodzimierz Krzyżankiewicz był żonaty (od 1912 roku) z Gabrielą Marszałek. Miał synów Janusza (ur. 1913), Zbigniewa (ur. 1915) oraz córkę Danutę (1919‒1975 ‒ spoczywa na cmentarzu komunalnym Junikowo).
Stanisław Krzyżankiewicz urodził się 29 kwietnia 1879 roku we Wronkach, zmarł 3 czerwca 1922 roku w Poznaniu, pierwszy pogrzeb na cmentarzu farnym, następnie szczątki zostały przeniesione na cmentarz parafialny przy ul. Samotnej, kwatera:12 rząd:7 miejsce:16. Właściciel fabryki chemicznej Nitragina, członek Rady Nadzorczej i Zarządu Towarzystwa Akcyjnego Homosan w Kostrzynie. Z zawodu był chemikiem. 26 stycznia 1914 roku w Poznaniu poślubił Genowefę z domu Palacz urodzoną w roku 1885 roku w Poznaniu, w styczniu 1922 roku małżeństwo to zostało rozwiązane, nie wiadomo czy para miała potomstwo.
Mieczysław Krzyżankiewicz urodził się 29 listopada 1882 roku we Wronkach, zmarł 5 marca 1952 roku, miejsce zgonu i pochówku nie jest znane. Najpierw był dyrektorem Wielkopolskich Targów Kwiatów by w październiku 1919 roku zostać dyrektorem Międzynarodowych Targów Poznańskich. Sprawował on tę funkcję do dnia 31 sierpnia 1939 roku, a rozpoczął od organizacji Biura. Mieściło się ono w pawilonie przy głównym wejściu na Targi. Komitet Wystawy podzielił się ponadto na trzy podkomitety: Organizacyjny, Weryfikacyjny i Budowlany. Dzięki ich pracy, a także dzięki poparciu żywo zainteresowanych targami towarzystw przemysłowych i kupieckich, zdołano pokonać liczne przeszkody natury organizacyjnej i finansowej i dnia 28 maja 1921 roku otwarty został uroczyście I Targ Poznański. W prasie lokalnej tak opisywano przebieg uroczystości otwarcia: O godz. 9.30 zebrali się na placu wystawowym koło Wieży Górnośląskiej przedstawiciele ministerstwa Z p. Janta-Połczyńskim, Magistratu Z p. Prezydentem J. Drwęskim i Wiceprezydentem dr Kiedaczem, rady miejskiej Z dr Mieczkowskim, Województwa Z p. Wojewodą dr Celichowskim, wojskowości Z gen. Raszewskim ‒ na czele, J. M. p. Rektor Święcicki oraz reprezentanci prasy i sfer przemysłowo-handlowych. Mieczysław poślubi Helenę z domu Krohn, mieli dwie córki Irenę Marię Magdalenę i Ilonę Janinę. W czasie II wojny światowej rodzina mieszkała w Milanówku. I na tym niestety kończy nam się wiedza na temat życia Mieczysława.
Przygotowali: Rafał Sierchuła i Ewa A. Slomska
Całość dostępna na stronie: https://m.facebook.com/genealogia.powstancow.wielkopolskich/
Źródła:
‒ Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Zarząd Okręgowy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Poznaniu, sygn. 376: Relacje i wspomnienia dotyczące powstania wielkopolskiego: 1. Poznań, część ll (autorzy relacji od G‒M).
‒ Białobłocki Adam, „Absolwenci gimnazjum i liceum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu 1805‒1950”, Poznań 1995.
‒ „Dziennik Poznański” nr 127; 1911.12.17, nr 287.
‒ Gomolec Ludwik (wybór), „Na froncie północnym powstania wielkopolskiego 1918‒1919. Wspomnienia”, wybór i wstęp Ludwik Gomolec, Poznań 1973.
‒ Gomnolec Ludwik, Kubiak Stanisław, Mąderek Stanisław, „Zwycięstwo ludu w Wielkopolsce.
Jedniodniówka z okazji 40 rocznicy Powstania Wielkopolskiego 1918–1919”, Poznań 1958.
‒ Karwat Janusz (wybór i oprac.), „Wspomnienia z Powstania Wielkopolskiego”, „Biblioteka Kroniki Miasta Poznania”, Poznań 2007.
‒ Karwat Janusz, Rezler Marek, „Encyklopedia Powstania Wielkopolskiego 1918‒1919”, Poznań 2018 ‒ straż ludowa.
‒ Kubiak Stanisław, Łozowski Franciszek, „Rady robotniczo-żołnierskie w Wielkopolsce 1918‒1919”, Poznań 1959.
‒ „Kurier Poznański” 1922.06.07, nr 128; 1922.12.10, nr 283.
‒ „Powstańcy Wielkopolscy ‒ Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918/1919”, t. III, pod red. Bogusława Polaka, Poznań 2007.
‒ Sadkowski Jan, „Krotoszyn w Powstaniu 1918/1919 roku”, Ostrów 1936.
‒ „Siedemdziesiąta rocznica odzyskania niepodległości i wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Materiały z konferencji odbytej 13–14 grudnia 1988 r. w UAM w Poznaniu”, pod red. Tadeusza Kotłowskiego, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia, nr 167, Poznań 1992.
‒ Śliwa Marian, Michalak Wiesław, Tomczak Krystyna, Bugaj Paweł, „Czas pamięci. Powstańcy wielkopolscy ziemi wronieckiej. Kultywowanie pamięci powstania wielkopolskiego”, 2008.
‒ „Wielkopolski Powstaniec” 2010, R. 16.
‒ http://www.basia.famula.pl/pl/
‒ http://www.straty.pl/pl/szukaj
‒ https://www.poznan.pl/mim/necropolis/search.html
‒ http://mojewronki.pl/2013/01/powstanie-wielkopolskie-na-ziemi-wronieckiej-2/
‒ https://wokwronki.pl/pl/aktualnosci-historia/powstanie-wielkopolskie.html
‒ https://szamotuly.naszemiasto.pl/powstanie-wielkopolskie-we-wronkach/ar/c1-1668697
‒ http://www.pomost.net.pl/niezlomni_cz_1.html
‒ http://powstancywielkopolscy.pl/pl/search
‒ https://poznan.wikia.org/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny_Fort_VII
‒ http://www.wmn.poznan.pl/miesiac-pamieci-narodowej-pamietamy/
‒ https://wbc.macbre.net/document/4649/marian.html
‒ https://poznan.wikia.org/wiki/Towarzystwo_Mi%C5%82o%C5%9Bnik%C3%B3w_Miasta_Poznania
‒ https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/189530:1/
‒ https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/foto/miedzynarodowe-targi-poznanskie-w-1933-roku-2
‒ http://e-kartoteka.net/pl/search#show
Kopiowanie, modyfikowanie, publikacja oraz dystrybucja całości lub części artykułu bez uprzedniej zgody właściciela – są zabronione.
