Pancerniak z Wronek ‒ kpr. Stefan Cypel (1912–1968)
Inspiracją do napisania krótkiego wspomnienia o Stefanie Cyplu były przedwojenne fotografie ilustrujące jego służbę wojskową. Wśród pożółkłych zdjęć szczególną uwagę przyciągnęły francuskie czołgi Renault FT, na których niegdyś szkolił się S. Cypel.
Tekst swój w całości oparłem na dwóch życiorysach i kilku luźnych zapiskach. Przywołane zdjęcia i materiały zostały mi udostępnione przez córkę byłego czołgisty – panią Marię Kaczmarek, której dziękuję za zgodę na ich publikację. Oprócz tego zamieszczam dwa zdjęcia z własnego zbioru, które niejako nawiązują do pobytu Jej ojca w wołyńskim Klesowie. Fotografie zostały wykonane rok po tym, jak pracował on w tamtejszych kamieniołomach. Na stronie pod załączonym tu linkiem można zobaczyć kilka innych archiwalnych widoków z Klesowa – http://gozdawianka.pl/galeria/miejscowosci/klesow/
Z kolei informacje na temat wozów bojowych oraz jednostek, w których służył bohater niniejszej wzmianki, są dostępne, np. w Wikipedii pod hasłami: Broń pancerna w II Rzeczypospolitej, Renault FT, 1 Pułk Czołgów (II RP), 2 Batalion Czołgów Lekkich. Poza tym na stronie http://www.grawerapanasiuk.pl/2RP.html można zobaczyć wśród odznak wojskowych z okresu II Rzeczypospolitej te, które były przypisane jednostkom pancernym.
Życiorys Stefana Cypla nie różni się od biografii jego rówieśników. Można powiedzieć, że jest typowym przedstawicielem pokolenia, które wchodziło w dorosłość w okresie międzywojennym naznaczonym częstym poszukiwaniem stałego źródła utrzymania.
Życiorys
Stefan Cypel urodził się 5 sierpnia 1912 r. we Wronkach w rodzinie robotnika, Andrzeja (poległego w 1914 r. podczas I wojny światowej) i Agnieszki z Rusinków. W latach 1919–1926 uczęszczał do 7-klasowej Szkoły Powszechnej we Wronkach. Następnie w latach 1927–1929 pracował w lesie przy sadzeniu drzewek. Od sierpnia 1929 r. został zatrudniony we wronieckiej fabryce skrzyń produkowanych dla wojska. Jednakże jeszcze tego samego roku został bezrobotnym i do 1932 r. pozostawał na utrzymaniu matki.
We wrześniu 1932 r. wstąpił jako ochotnik do wojska. Początkowo służył w 1 Pułku Pancernym w Poznaniu. A w okresie od kwietnia 1933 r. do września 1934 r. przebywał w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Warszawie na Woli. We własnych notatkach dotyczących tego okresu napisał: „Awans do zwolnienia starszego strzelca. Ćwiczenia wojskowe w lipcu – 1 lipca do 15 sierpnia. Do rezerwy w 1 Batalionie Pancernym. Awans do stopnia kaprala. Karany w wojsku nie byłem”.
Po wyjściu z wojska w 1934 r. pracował dorywczo w Obwodzie Drogowym przy tłuczeniu kamieni. W 1936 r. został zwolniony z powodu braku pracy, po czym wyjechał do kamieniołomów w Klesowie (woj. wołyńskie), ale już po 4 miesiącach wrócił stamtąd z braku zajęcia. Od 1937 r. był zatrudniony sezonowo w czasie kampanii w Fabryce Przetworów Ziemniaczanych Lubań-Wronki. W styczniu 1937 r. wstąpił do Ochotniczej Straży Pożarnej we Wronkach, gdzie pełnił funkcję pomocnika szofera.
28 sierpnia 1939 r. podczas mobilizacji otrzymał kartę powołania do 3 Batalionu Pancernego w Żurawicy k. Przemyśla (wg literatury stacjonował tam nie 3 a 2 baon). 17 września w Brześciu n. Bugiem dostał się do niewoli radzieckiej, skąd zwolniono go 23 września. Po czym od 14 do 22 października był przetrzymywany przez Niemców w Biedrusku. W Brześciu został podany do odznaczenia, którego jednakże nie otrzymał z powodu wzięcia do niewoli.
Po powrocie do Wronek w końcu października 1939 r. kontynuował pracę w mączkarni. W czasie okupacji należał do fabrycznej straży pożarnej w charakterze mechanika. Od momentu wyzwolenia miasta do końca roku 1945 pracował w Milicji Obywatelskiej, a następnie wrócił do mączkarni. W 1946 r. został podnaczelnikiem OSP Wronki, a w 1951 r. jej komendantem, zaś w latach 1958–1961 był pierwszym wiceprezesem i naczelnikiem. W 1954 r. zwolnił się z Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego i przeniósł do Wronkowskich Zakładów Wyrobów Metalowych. Około 1966 r. przeszedł na rentę.
Zmarł 22 października 1968 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym we Wronkach. Od 1935 r. był żonaty z Władysławą z Szułkiewiczów (1914–1974), z którą miał czworo dzieci: Kazimierę, Irenę, Bogusza i Marię.
Piotr Pojasek. Wronki, marzec 2018 r.
Kopiowanie, modyfikowanie, publikacja oraz dystrybucja całości lub części artykułu bez uprzedniej zgody właściciela – są zabronione.
